آیا انسان بر مریخ قدم خواهد گذاشت؟

چندان علاقه ای به استفاده از مطالب سایت های دیگر در بلاگ ندارم ولی این خیلی خوب بود. مطلب از رادیو زمانه

احسان سنایی

ساعت ۱.۳۹ بامداد: درهای غول پیکر بزرگ‌ترین ساختمان دنیا باز شده است. صدها خبرنگار و عکاس از خواب خود گذشته و در جای‌جای محوطه ایستاده‌اند. آرام آرام چرخ‌های غول‌پیکر بزرگ‌ترین خزنده مکانیکی زمین نیز تکانی به خود می‌دهند.

چهار دهه پیش بود که این ماشین کهنه‌کار، موشک‌های سه هزار تنی ساترن را به سمت سکوی پرتاب می‌برد؛ روزهایی که طلیعه عصر تسخیر ماه بود. اما این‌بار؛ در صبحگاه بیستم اکتبر ۲۰۰۹، آن‌چه بیشتر بر دوش‌های خسته او سنگینی می‌کند؛ نه محموله ۸۱۶ هزار کیلو گرمی‌اش، که سنگینی نگاه میلیون‌ها انسانی است که سال‌ها انتظار چنین لحظاتی را می‌کشیدند: آیا انسان بر مریخ قدم خواهد گذاشت؟

موشک یکصد متری Ares 1-X سوار بر سکوی پرتاب -B39؛ پایگاه فضایی کندی ناسا

ساعت ۹.۱۷ دقیقه صبحگاه بیستم اکتبر: موشک یکصد متری Ares 1-X پس از طی مسافتی ۶.۷ کیلومتری از ساختمان مونتاژ، بر سکوی پرتاب شماره -B39 پایگاه فضایی کندی ناسا آرام گرفت تا در چندین روز آینده، همگان نظاره‌گر پرتاب تاریخی آن باشند؛ پرتابی که نگاه کنجکاو خبرگزاری‌های جهان را بار دیگر به سمت پروژه کانستلیشن (Constellation) سوق داد. پروژه‌ای بلندپروازانه که هدف نهایی‌اش ثبت نخستین قدم‌های بشر بر خاک مریخ است.

مأموریت آزمایشی Ares I-X، نخستین قدم سازمان فضایی آمریکا برای بازنشسته کردن ناوگان شاتل‌های فضایی و جای‌گزینی آن‌ها با موشک‌های پیشرفته سری Ares است. موشک‌هایی که در آینده‌ای نه چندان دور انسان را بار دیگر به ماه فرستاده و راه سفر به مریخ را هموارتر خواهند ساخت.

البته اجرای چنین برنامه‌های جاه‌طلبانه‌ای که تحت عنوان پروژه کانستلیشن شناخته می‌شوند، بسته به سیاست‌های فضایی دولت اوباماست؛ و آینده چنین تصمیماتی نیز بسته به موفقیت نخستین مأموریت آزمایشی این پروژه؛ یعنی مأموریت Ares 1-X.

مأموریت‌های سرنشین‌داری که هم اکنون در چشم‌انداز کاری سازمان‌های فضایی خصوصی لحاظ شده‌اند، در این میان بزرگ‌ترین رقیب ناسا در پیش‌نویس تجدیدنظر دولت آمریکا در خصوص برنامه‌های سرنشین‌دار فضایی این کشور در آینده است.

لوگوی مأموریت Ares 1-X

یکی از این رقبا، کمپانی SET با موشک فالکون - ۹ است که طبق برنامه، فعالیت‌های رسمی فضایی‌اش را در اواخر سال میلادی جاری و یا اوایل سال ۲۰۱۰ آغاز خواهد کرد.

تابستان سال جاری، کمیته‌ای از طرف کاخ سفید مأمور شد تا برنامه‌های ناسا در حوزه مأموریت‌های سرنشین‌دار آتی را مورد بازبینی قرار دهد. طبق گزارش این کمیته، ناسا بودجه کافی برای بازنشسته کردن ناوگان شاتل‌ها تا سال ۲۰۱۵، و از سرگیری مأموریت‌های سفر به ماه تا سال ۲۰۲۰ را ندارد.

به دنبال اعلام نتایج بررسی کمیته کاخ سفید؛ باراک اوباما، رییس جمهور ایالات متحده دست به انجام تغییراتی در سیاست‌های کلان فضایی کشور زد که یکی از آن‌ها، حذف موشک‌های سری Ares 1 از برنامه‌های فضایی بود.

اما ناسا، تاکنون ۳۵۰ میلیون دلار برای ساخت موشک ۹۹ متری Ares 1-X هزینه کرده است؛ موشکی که عظمت آن در ۴۰ سال گذشته بی‌سابقه است. با این وجود، مقامات ناسا معتقدند که در صورت لغو ادامه فعالیت موشک‌های Ares-1 نیز، پرتاب هفته آینده پرتابی تعیین کننده و تاریخی است. «باب اس»، مدیر این مأموریت می‌گوید:

«مدت‌هاست که ناسا وسیله نقلیه جدیدی را ساخته است. تمام هدف ما از این پرتاب آزمایشی، کسب اطلاعات و ارتباط دادن آن‌ها به مدل‌های کامپیوتری است. با استفاده از این (شبیه‌سازی‌ها) نیز خواهیم دریافت که چگونه از چنین اطلاعاتی برای پرتاب بعدی استفاده کنیم.»

در حدود ۴۰% از موشک‌های تازه‌کار در جریان نخستین پرتاب‌شان ناموفق بوده‌اند؛ اما با این حال، ناسا شدیداً به موفقیت این پرتاب آزمایشی اطمینان دارد.

جان شانون، مدیر برنامه شاتل‌های فضایی می‌گوید:

«نظر شخصی من این است که اگر فکر می‌کردیم که 1-X قرار است با مشکلی مواجه شود، آن را هرگز برای پرتاب آماده نمی‌کردیم؛ حتی اگر این پرتاب آزمایشی باشد.»

او همچنین معتقد است که شکست ۴۰ درصدی موشک‌های آزمایشی برای Ares 1-X صادق نیست؛ چراکه فناوری این موشک مشابه موشک‌های سوخت جامد شاتل است و این موشک‌ها نیز از سال ۱۹۸۱ بدون هیچ شکستی در حال فعالیتند.

کلاهک موشک Ares 1-X در ساختمان مونتاژ موشک‌های پایگاه فضایی کندی. این کلاهک، نمونه بدل کلاهک‌هایی است که در چندین سال آینده انسان را به مدار زمین و ماه انتقال خواهند داد. محفظه مخروطی قسمت پایین، محل قرارگیری فضانوردان و استوانه مرتفع نوک کلاهک نیز اصطلاحاً «سیستم شکست پرتاب» نامیده می‌شود. سیستمی که در صورت بروز هر گونه مشکلی در حین عملیات پرتاب؛ چهار موتور خارج شده از میانه این استوانه را فعال کرده و بدین ترتیب کلاهک را با محفظه فضانوردان از پیکره اصلی موشک جدا می‌کند تا جان فضانوردان به خطر نیفتد. به ابعاد یک انسان در این تصویر توجه کنید.

با این حال، موشک‌های سوخت جامدی که از اوایل دهه ۸۰ در پرتاب‌های سرنشین‌دار به کار رفته‌اند؛ فقط بصورت دوگانه استفاده می‌شوند و خود، جزیی از سیستم بزرگ‌تری شامل سه موتور فوق پیشرفته سوخت مایع هستند که در انتهای هر شاتل نصب شده است.

این موشک آزمایشی، مجهز به ۷۰۰ حس‌گر است تا در حین عملکرد موتورها، دانشمندان به دقیق‌ترین جزییات پرتاب نیز دسترسی داشته باشند. موشک، درست مانند موتورهای سوخت جامد شاتل به مدت ۲.۵ دقیقه فعال خواهد بود و سپس قطعات مختلف آن بوسیله چتر نجات در اقیانوس اطلس فرود خواهد آمد. با این حساب مسئولین ناسا در این پرتاب خواهند توانست عملکرد چترهای نجات غول پیکر طراحی شده برای پروژه کانستلیشن را نیز محک بزنند.

پروژه کانستلیشن ناسا، متشکل از دو فضاپیما و سه موشک است. موشک دومرحله‌ای Ares-1، با هدف انتقال فضانوردان به ایستگاه فضایی و نیز مأموریت‌های آتی سفر به ماه استفاده خواهد شد. موشک Ares V، دومین سری از موشک‌های این پروژه است که هم اکنون در حال طی پروسه طراحی اولیه است.

موشک غول پیکر Ares V، برای حمل بار و تجهیزات به فضا طراحی شده و قرار است تا در مأموریت های سفر به ماه، ابزار و ادوات حیاتی و نیز تحقیقاتی پایگاه‌های آتی بشر در ماه را به آن‌جا منتقل کند.

از این موشک احتمالاً در مأموریت‌های آینده سفر به مریخ نیز استفاده خواهد شد. موشک Ares-IV نیز که به تازگی به مجموعه موشک‌های پروژه کانستلیشن اضافه شده است؛ توانایی حمل انسان و تجهیزات را به مدار ماه داشته و جای‌گزین بسیار مناسبی برای شاتل‌های فضایی کنونی محسوب می‌شود.

در کلاهک موشک‌های Ares نیز فضاپیمای اوریون جای خواهد گرفت؛ فضاپیمایی که قابلیت حمل شش انسان را داشته و برای سفر به مدار زمین و اتصال به ایستگاه فضایی بین‌المللی و نیز سفرهای آتی انسان به ماه استفاده خواهد شد.

موشک Ares 1-X در حال انتقال به سکوی پرتاب

دومین فضاپیمای درنظرگرفته شده برای برنامه کانستلیشن نیز، «الطیر» نام دارد که در حقیقت «ماه نشین» مسافران آینده ماه محسوب می‌شود.

موشک Ares 1-X، نمونه کاملاً مشابه موشک Ares 1 نیست. مرحله اول این موشک به جای پنج قسمت، چهار قسمت دارد و به جای قسمت پنجم آن، تنها مدل شبیه‌سازی شده‌ای از نمونه اصلی قرار داده شده است. در کلاهک موشک نیز مدل‌های بدلی از فضاپیمای اوریون و سیستم نجات فضانوردان با جرم و ابعاد مشابه نمونه اصلی قرار داده شده است.

انتظار می‌رود پرتاب هفته آینده ۲.۵ دقیقه به طول انجامیده و موشک تا ارتفاع ۴۵ کیلومتری از سطح زمین پرواز کند. ۲ دقیقه و ۳۳ ثانیه پس از پرتاب، مرحله اول موشک جدا شده و با چتر نجات در آب‌های اقیانوس اطلس فرود خواهد آمد و بقیه قسمت‌های بدل موشک نیز با سقوط در اقیانوس از میان خواهند رفت؛ هر چند در پرتا‌ های واقعی، مرحله دوم موشک نیز برای استفاده مجدد با چتر به آرامی بر روی زمین فرود خواهد آمد.

حال بایستی منتظر ماند و دید که موشک Ares 1-X در عمل چه خواهد کرد. پرتاب بعدی پروژه کانستلیشن در صورت تصویب، Ares 1-Y نام دارد که در سال ۲۰۱۴ انجام خواهد شد.

رومیان باستان، به مریخ Ares می‌گفتند.

ملکول های ارگانیک در جو سیاره ی فراخورشیدی

کربن دی اکسید، آب و متان. موادی که از 3 و نیم میلیارد سال پیش تا کنون حیات زمین برای زیست به آنها وابسته بوده. حالا تلسکوپ فضایی هابل و اسپیتزر در کنار هم هر سه ماده را در جو سیاره ی HD 209458b یافته اند. نتایج به دست آمده از رصد های این دو تلسکوپ در طول موج های مختلف حاکی از وجود متان و کربن دی اکسید در جو این سیاره ی گازی عظیم حکایت دارد. در کنار این دو ماده ی اساسی که پدیده ی گلخانه ای را در جو پدید می آورند. بخار آب هم در جو این غول گازی دیده شده. گرچه هر سه ماده موادی مهم برای وجود حیات به حساب می آیند ولی وجود آنها در جو HD 209458b چندان کمکی به افزایش احتمال حضور حیات در آن نمی کند چرا که HD 209458b یک غول گازی است اما اگر این مواد پیرامون یک سیاره ی سنگی مثل زمین یافت شوند، امکان وجود حیات در آن کم نخواهد بود. دست کم می توان گفت این روندی است در سیاره ی ما طی شده و وجود این مواد برای طی این مسیر حیاتی است. HD 209458b در صورت فلکی "فرس اعظم" دومین سیاره ی فراخورشیدی است که آب، متان و کربن دی اکسید در آن پیدا شده اند. پیدا کردن دو سیاره با این مواد پتانسیل وجود سیاره ای سنگی که توانایی پذیرش حیات را داشته باشد، بیشتر می کند.

شهابسنگ روی مریخ

بیگانگان فضایی تنها به خانه ی ما، زمین حمله نمی کنند. بهرام و هر سیاره ی دیگری نیز در طول تاریخ مورد هجوم این بیگانگان فضایی قرار گرفته. مریخ نورد فرصت اما اینبار یک شهابسنگ دیگر را روی مریخ یافته است. مدتی پیش هم فرصت در این منطقه سنگی آسمانی یافته بود. شاید فرصت وارد "دره ی شهاب سنگها" شده است! تا کنون 4 جرم آسمانی در مریخ پیدا شده که سه تای آنها در چند ماه اخیر بوده. شهابسنگ های قبلی هر یک نامی گرفتند و نام این یکی را "مک نیک" گذاشته اند که بسیار سبیه دو شهابسنگ دیگری است که در گذشته پیدا شده اند. مک نیک 21 مهر ماه پیدا شد و به نظر می رسد ساختاری آهنی داشته باشد.

تابلوهای تماشایی مریخی

بعد از مدت ها این وبلاگ رو به روز می کنم و اینبار چیزی که باعث می شه تصاویر زیبایی است که مدارگرد اکتشافی مریخ با دوربین HIRISE از مریخ می گیره. حتما عکس های زیادی از این مدار گرد دیدین. هر بار که به این عکس ها نگاه می کنم با خودم م یکن عجب هنری. حایی در منظومه مان سراغ نندارم که به زیبایی زمین باشد ولی این نماها چنان خیره کننده اند که منی توان به سادگی از کنارشان رد شد. چند عکس زیبا را با هم ببینیم. نمای زیبایی که روبروی شماست تلی از ماسه است که به گونه ای زیبا تزیین شده اند. چنین عکس هایی در گالری دوربین HIRISE بسیار یافت می شود. سری به این مجموعه بزنید تا خودتان ببینید.

یک دهانه ی برخوردی تماشایی روی عطارد

این دهانه ی بزرگ با دامنه های روشن چگونه روی عطارد پدید آمده اند؟ هنوز جواب این سوال را به طور قطع نمی دانیم. کاوشگر روبوتیک «مسنجر» در گذر اخیر خود از فراز عطارد(فارسی) با پرواز در سطوح پایین تر تاید کرد که تعداد این گونه دهانه های برخوردی در عطارد بیشتر از تعداد آنها در ماهِ زمین است. تصویر بالا، نمایی از یکی از همین مجموعه دهانه های برخوردی است که در گستره ای به وسعت 80 کیلومتر بخش شده اند. مسنجر در پرواز ماه گذشته ی خود در ارتفاع 20 کیلومتری از سطح سیاره این عکس را ثبت کرد. وجود این مجموعه های برخوردی معمایی برای عطارد است چرا که آثار حاصل از آب و هوای منظومه مانند طوفان های غبار و طوفان های خورشیدی که باعث فرسایش سطح خانواده ی خورشید می شوند باید روی عطارد قدرت بسیار بیشتری از ماه داشته باشند. فرضیه ای است که با توجه به خواص ظاهری خاک عطارد و جرم زیادش و همچنین نزدیکی آن به خورشید، پیشنهاد می کند که این نزدیکی باعث به وجود آمدن برخورد های شدیدتری روی سیاره شده است و مقدار بیشتر از خاک روشن عطارد را به اطراف پخش کرده. مسنجر پیش از وارد شدند به مدار عطارد در سال 2011 سال بعد نیز دیداری با آن خواهد داشت.

پنهان زیر قطب جنوب

چه چیزی زیر قطب جنوب زحل پنهان شده است؟ برای پاسخ به این سوال کاوشگر روبوتیک کاسینی که اکنون به گرد زحل در حال چرخش است، این بخش سیاره ی عظیم زحل را در رده ی فروسرخ بررسی می کند. نوار هایی از ابرهای باریک، در این ناحیه دیده می شوند که که بخش های گرمتر زیرین را که روشنتر هستند، پنهان می کنند. در حالی که مجموعه ای از طوفان های تیره در این بخش وجود دارند؛ کمربند هایی از این ابرها در عرض های مختلف جغرفیایی دیده می شوند. شگفت آنکه این ابرهای تیره که در سطوح بالایی قرار دارند و در یک چهارم جنوبی سیاره دیده می شوند، در نزدیکی های قطب جنوب ناپدید می شوند که رازی دیگر به راز های سامانه ی گردابی قطب جنوب زحل اضافه می کند. کاسینی که از سال 1383 در مدار زحل قرار گرفته و در حال بررسی خانواده ی زحل است، این عکس را سال گذشته تهیه کرده است.

هر روز یک عکس نجومی با توضیح فارسی APOD FARSI APOD | GiteyBlog | NojumNews | MyView

رنگ های مرموز زحل – زحل رنگی!

این رنگ های عجیب روی زحل چیستند؟ کاوشگر روبوتیک کاسینی که به گرد زحل می گردد، این عکس را از نیمکره ی شمالی ارباب حلقه های منظومه ی خورشیدیمان فرستاده که تفاوت های زیادی را با عکس های چهار سال پیش که کاوشگر به زحل رسیده بود نشان می دهد. رنگ های عجیبی در نیمکره ی شمالی پدید آمده است. شاید این رنگ های به خاطر تغییرات ناشی از گذر فصل ها در زحل پدید آمده باشید. ولی کسی در اینباره مطمئن نیست. در عکس بالا این رنگ ها در شمال سایه ی تیره ی حلقه ی زحل به خوبی دیده می شوند. حلقه ی زحل کمی پایین تر تقریبا از پهلو دیده می شود و به صورت خطی باریک و سیاه به چشم می آید. تیتان، ماه بزرگ و همیشه ابری زحل هم کمی بالاتر از حلقه ها دیده می شود. اگر دقیقتر به عکس نگاه کنید سه ماه دیگر را هم خواهید یافت. کاسینی در سال 1383 خود را به زحل رساند و از آن زمان تا کنون با جمع آوری اطلاعات و عکس های که به زمین فرستاده هم درک ما را نسبت به محیط بیرونی منظومه گسترش داده و هم معماهای زیادی پدید آورده است.

ستارگانی پرچرم در دم عقرب

در دم صورت فلکی عقرب سحابی نشری گسترده ی NGC 6357 تقریبا در فاصله ی 8000 سال نوری از ما جای گرفته و ستارگان پرجرمی را درون خود جای داده است. در حقیقت در مرکز این تصویر دقیق از NGC 6357 خوشه ی ستاره ای «پیس میس 24» (Pismis 24) برخی از پرجرم ترین ستارگان کهکشانمان را در خود جای داده است. ستارگانی که بیش از 100 برابر خورشید ما جرم دارند. در بخش روشن مرکزی سحابی، ستونهایی از گرد و غبار وجود دارند که پیش ستارگان پرجرم پشتشان را از چشم ابزار اپتیکی ما پینهان می سازند. ساختار های پیچیده ی این سحابی را طوفان های ستاره ای و تابش های قدرتمند ستارگان جوان و ستارگان پرجرم در حال شکل گیری، پدید آورده اند. این تصویر تلسکوپی جذاب با توجه به فاصله ی NGC 6357، تنها گستره ای به وسعت 50 سال نوری را نشان می دهد.

عکس: Johannes Schedler Panther Observatory